سنگ های مثانه توده های سفت مواد معدنی هستند که می تواند در داخل مثانه در صورت عدم تخلیه کامل ادرار شکل گیرد. اگر این سنگ ها آنقدر کوچک باشند که بتوانند در زمان ادرار کردن به بیرون از بدن رانده شوند باعث بروز علائمی نمی شوند. ولی بیشتر افراد مبتلا به سنگ های مثانه علائمی را تجربه می کنند، چون این سنگ ها دیواره مثانه را خراش داده و جریان ادرار را مسدود می کنند. در این مقاله از دکتر سعید موحد ، بهترین جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری در زاهدان ، به بررسی درمان سنگ مثانه خواهیم پرداخت.
علائم سنگ مثانه
علائم رایج سنگ های مثانه شامل موارد زیر می باشد:
- درد در ناحیه پایینی شکم که اغلب شدید می باشد. (مردان این درد را در داخل یا در اطراف آلت تناسلی تجربه می کنند.)
- درد یا ناتوانی در ادرار کردن
- ادرار کردن مکرر (به خصوص در شب)
- ادرار کدر یا تیره
- مشاهده خون در ادرار
بیشتر موارد سنگ های مثانه مردان بالای 50 سال را به دلیل ارتباط با بزرگ شدن پروستات تحت تاثیر قرار می دهند. ولی بیشتر مردان و زنان می توانند به سنگ مثانه مبتلا شوند.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم ؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، به خصوص در صورت تجربه درد پیوسته شکم، نیاز به ادرار کردن به صورت مکرر یا مشاهده خون در ادرار به پزشک مراجعه کنید. این علائم الزاماً نشانه سنگ مثانه نمی باشند ولی باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. اگر پزشک شما به وجود سنگ مثانه مظنون باشد، برای انجام تست شما را به بیمارستان ارجاع می دهد. احتمالاً نخست، تست خون و ادرار انجام می شود. تست خون نشان می دهد که آیا عفونتی در داخل مثانه شما وجود دارد یا خیر. مرحله بعدی گرفتن اشعه X از مثانه است. تمام سنگ های مثانه به وضوح در اشعه های X نشان داده نمی شوند، بنابراین یک نتیجه اشعه X منفی همیشه بدان معنا نیست که شما سنگ مثانه ندارید. یک اسکن اولتراسوند گاهی به جای اشعه X مورد استفاده قرار می گیرد. سنگ مثانه را می توان با استفاده از سیستوسکوپی نیز شناسایی کرد. در این روند یک لوله فیبروپتیک نازک با یک منبع نور و یک دوربین (سیستوسکوپ) در مجرای ادرار قرار داده شده و به سمت بالا به طرف مثانه حرکت داده می شود. این دوربین تصاویری را به یک صفحه نمایشگر ارسال می کند که اورولوژیست شما دکتر سعید موحد بهترین دکتر کلیه در زاهدان آن ها را مشاهده کرده و تشخیص لازم را برای درمان سنگ مثانه ، انجام می دهد.
درمان سنگ مثانه چگونه انجام می شود ؟
در برخی موارد با نوشیدن آب بسیار سنگ می تواند دفع شود. اما بسیاری از بیماران قادر به تخلیه کامل ادرار نیستند و لازم است برای خارج کردن سنگ ، عمل جراحی انجام شود. که چند نوع جراحی برای درمان سنگ مثانه وجود دارد.
- سیستوستومی (مثانه بری) باز
- خرد کردن و خارج کردن سنگ (سیستولیتولاپاکسی) از راه زیر پوست استخوان شرمگاهی (سوپراپیوبی)
- خرد کردن و خارج کردن سنگ (سیستولیتولاپاکسی) از راه پیشابراه
نحوه درمان سنگ مثانه
بری برداشتن و درمان سنگ مثانه در زاهدان ، جراحی مورد نیاز است. گاهی در صورت کوچک بودن سنگ مثانه می توان آن را با نوشیدن مقدار زیادی آب دفع کرد، ولی این روش در صورت ناتوانی در تخلیه کامل ادرار از مثانه کارساز نمی باشد.
سیستولیتولاپاکسی مجرای ادرار
این رایج ترین روند استفاده شده برای درمان افراد بزرگسال مبتلا به سنگ مثانه می باشد. جراح یک لوله سفت کوچک با یک دوربین در یک سر آن (سیستوسکوپ) را در مجرای ادرار وارد کرده و به سمت بالا به طرف مثانه حرکت می دهد. دوربین برای کمک به تعیین موقعیت سنگ مثانه مورد استفاده قرار می گیرد. یک دستگاه خرد کننده، لیزر یا امواج اولتراسوند که از سیستوسکوپ انتقال داده می شوند را می توان برای شکستن سنگ ها به قطعات کوچک تر و ایجاد امکان شسته شدن آن ها به بیرون از بدن برای درمان سنگ مثانه ، مورد استفاده قرار داد. این تکنیک تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود، بنابراین شما در طول روند هیچگونه دردی را احساس نخواهید کرد.
سیستولیتولاپکسی سوپراپوبیک زیر جلدی
این روند اساساً برای درمان سنگ مثانه کودکان جهت اجتناب از آسیب دیدن مجرای ادرار آن ها استفاده می شود. این روش گاهی برای افراد بزرگسال دارای سنگ های مثانه بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد. به جای قرار دادن یک لوله در مجرای ادرار، جراح برش کوچکی را در پوست ناحیه تحتانی شکم ایجاد می کند. سپس برش دیگری برای خارج کردن سنگ در مثانه ایجاد می شود. این روند تحت بیهوشی عمومی قابل اجرا می باشد.
سیستوستومی باز
سیستوسکوپی باز اغلب برای برداشتن سنگ های مثانه در مردان دارای پروستات بزرگ یا در صورت بسیار بزرگ بودن سنگ مورد استفاده قرار می گیرد. این یک روند مشابه با سیستولیتولاپکسیسوپراپوبیک زیرجلدی می باشد، با این تفاوت که جراح یک برش بسیار بزرگ تر را در شکم و مثانه ایجاد می نماید. این روش را می توان با سایر تکنیک های جراحی از قبیل برداشتن کل یا بخشی از پروستات یا دیورتیکول مثانه ترکیب نمود. نقطه ضعف سیستوستومی باز این است که باعث درد بیشتر بعد از جراحی شده و زمان ریکاوری در آن، در مقایسه با سایر انواع جراحی ها طولانی تر است. ولی در صورت بزرگ بودن سنگ مثانه روش سیستوستومی برای درمان سنگ مثانه مورد نیاز می باشد. شما باید به مدت یک یا دو روز بعد از روند از سوند استفاده کنید.
عوارض جانبی جراحی سنگ مثانه
- رایج ترین عارضه جانبی جراحی سنگ مثانه در زاهدان ، عفونت مثانه یا مجرای ادرار می باشند که تحت عنوان عفونت لوله ادرار (UTI) شناخته می شود.
- UTI تقریباً 1 نفر از هر 10 نفری را که جراحی سنگ مثانه انجام داده اند، تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب با مصرف آنتی بیوتیک ها قابل درمان است.
- ریکاوری و فالوآپ
- بعد از اجرای روند سیستولیتولاپاکسی مجرای ادرار و سیستولیتولاپکسی سوپراپوبیک زیرجلدی معمولاً برای ریکاوری باید چند روز در بیمارستان بمانید.
- بعد از جراحی و درمان سنگ مثانه از شما خواسته می شود تا در جلسه فالوآپ شرکت کنید. در این جلسه، اشعه X یا اسکن CT برای کنترل خروج تمام قطعه های سنگ ها از مثانه مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان علت پایه سنگ مثانه
وقتی سنگ های مثانه تخلیه شدند، علت پایه نیز باید به منظور جلوگیری از شکل گیری سنگ های مثانه جدید درمان شود.
بزرگ شدن پروستات
بزرگ شدن پروستات را می توان با استفاده از دارو برای کمک به کاهش یافتن اندازه پروستات درمان نمود. این باعث تسکین فشار روی مثانه شده و ادرار کردن را برای شما آسان تر می کند. اگر دارو کارساز نباشد، جراحی برای از برداشتن کل یا بخشی از پروستات مورد نیاز می باشد.
پیشگیری از سنگ مثانه
اگر قبلاً سنگ مثانه داشته اید، امکان برگشت آن ها وجود دارد. اقداماتی که می توان برای پیشگیری از وقوع آن انجام داد عبارتند از:
- جذب روزانه مایعات را به منظور کاهش دادن غلظت ادرار، به 2 تا 3 لیتر برسانید.
- بدون درنگ، مرتباً مثانه خود را تخلیه کنید.
- بعد از اولین تلاش برای ادرار کردن، 10 تا 20 ثانیه مجدداً سعی کنید که ادرار کنید (اگر نتوانستید مثانه خود را بار اول به طور کامل تخلیه کنید)؛ این ادرار کردن دوگانه نامیده می شود و به تخلیه موثرتر مثانه کمک می کند.
- از یبوست پیشگیری کنید. (مرتباً از روان سازها استفاده کنید)
سنگ مثانه چگونه تشخیص داده می شود ؟
معاینات فیزیکی : پزشک نواحی پایین شکم را معاینه می کند تا ببیند مثانه بزرگ تر شده و یا با انجام تست راست روده ای بررسی می کند که پروستات بزرگ تر شده است یا خیر. همچنین در مورد علائم ادراری پرسش هایی مطرح می شود تا بتوان وضعیت بیمار را بررسی کرد و ره مناسبی را برای درمان سنگ مثانه انتخاب نمود.
آنالیز و بررسی ادرار : آزمایش ادرار گرفته می شود تا میزان مواد معدنی کریستالی شده ، باکتری و میزان خون در آزمایشگاه اندازه گیری شود. انجام این آزمایش به تشخیص عفونت ادراری که می تواند علت سنگ مثانه باشد نیز کمک می کند.
پرتونگاری با کامپیوتر : با استفاده از کامپیوتر و اشعه ایکس ، عدسی شفافی روی بدن قرار گرفته و عکس ها را به سرعت اسکن می کنند تا عکس های شفافی از مثانه گرفته شود. این روش به تشخیص سنگ های کوچک نیز کمک می کند و یکی از حساس ترین تست ها برای شناسایی هر گونه سنگ مثانه می باشد.
اولتراسوند : امواج فراصوت به اعضای بدن و اندام های داخلی فرستاده می شود تا به کمک عکس های به دست آمده ، سنگ مثانه توسط بهترین متخصص مجاری ادراری در زاهدان ، تشخیص داده شود.
بعد از درمان سنگ مثانه با جراحی چه اتفاق می افتد ؟
در صورتی که برای درمان سنگ مثانه ، جراحی غیر از سیستوستومی باز انجام شود ، در همان روز از بیمارستان مرخص می شوید. در غیر اینصورت نیاز به چند روز بستری شدن در بیمارستان دارید. ممکن است مجدد عکس های از نواحی مثانه گرفته شود تا اطمینان پیدا کنند که سنگ مثانه به صورت کامل برداشته شده است. در برخی جراحی ها نیاز است تا کیسه‌های دیورتیکول نیز در آورده شوند.
